สารเร่งเนื้อแดง คือ ? และเภสัชจลนศาสตร์ของสารเร่งเนื้อแดง

     สารเร่งเนื้อแดง หรือ สารในกลุ่มเบต้าอะโกนิสท์เป็นสารในกลุ่ม Catecholamine ซึ่งมีสูตรโครงสร้างคล้ายNoradrenaline สามารถออกฤทธิ์เป็นได้ทั้งสารสื่อประสาทและฮอร์โมนโดยจะจับกับตัวรับโดยเฉพาะบนผิวเซลล์(Beta receptor) สามารถแบ่งตัวรับบนผิวเซลล์เป็น 2 ชนิด คือ เบต้าวัน (ß1) และเบต้าทู (ß2) ตัวรับเบต้าวันจะพบที่หัวใจและระบบประสาท ส่วนตัวรับเบต้าทูจะพบที่หลอดเลือด ท่อทางเดินอาหาร เซลล์ไขมันและเซลล์กล้ามเนื้อสามารถดูดซึมได้ดีโดยทางการกิน เมื่อเข้าสู่ร่างกายแล้วจะมีความเข้มข้นสูงสุดในเลือดภายในเวลา 2.5 ชั่วโมง โดยมี

ค่า Elimination half life ในเลือดที่ประมาณ 2.7-7 ชั่วโมง จากนั้นส่วนใหญ่จะถูก metabolite ที่ตับ และถูกกำจัดออกโดยทางไตเป็นหลัก โดยจะถูกกำจัดออกจากร่างกายได้ 72% ของปริมาณที่ได้รับภายในเวลา 24 ชั่วโมงทางปัสสาวะและมีค่า Elimination half life ในเลือดที่ประมาณ 4 ชั่วโมง (Douglas Pharmaceutical Ltd,1999)

ชนิดตัวอย่างและยากลุ่มสารเร่งเนื้อแดง

ในปัจจุบันมียาและสารเคมีที่จัดอยู่ในกลุ่มที่เป็นสารเร่งเนื้อแดงหลายตัว เช่น Salbutamol, Clenbuterol,Bromobuterol, Cimbuterol, Mapenterol, Mabuterol, Tolobuterol, Clenpenterol, Clenproperol,Terbutaline, Carbuterol, Cimaterol และ Ractopamine เป็นต้น

การออกฤทธิ์ของสารเร่งเนื้อแดง

พบว่าสารซัลบูตามอลมีผลทำให้สุกรกินอาหารลดลง ช่วยปรับปรุงอัตราการเปลี่ยนอาหารเป็นน้ำหนักสุกร(สมโภชน์และคณะ, 2538 ; Hansen et al., 1997) และมีผลทำให้เปอร์เซ็นต์ไขมันรวมและกระดูกรวมในซากลดลงแต่มีเปอร์เซ็นต์เนื้อแดงในซากรวมเพิ่มขึ้น (สมโภชน์และคณะ, 2538 ; Warriss et al., 1990 ;Yen al., 1990)

ข้อเสียและอันตรายของการใช้สารเร่งเนื้อแดง

    ก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่อตัวสัตว์ทำให้สัตว์เกิดอาการหัวใจเต้นเร็วขึ้น ในสัตว์บางชนิดอาจพบการตายของกล้ามเนื้อหัวใจ นอกจากนี้การสร้างความร้อนในตัวสัตว์ที่เพิ่มขึ้น มีผลทำให้สัตว์ทนต่อความร้อนได้ลดน้อยลงและอาจเกิดภาวะเครียดจากความร้อน (heat strees) ได้ (เรืองยุทธ , 2536) สำหรับในคนผลข้างเคียงคือ ทำให้กล้ามเนื้อโครงร่างสั่นกระตุก ขนลุก หัวใจเต้นเร็ว ปวดศีรษะ ถ้าหากได้รับในปริมาณสูงจะมีอาการคลื่นไส้อาเจียน (Renoidand Prasdel, 1982 อ้างโดยสมบูรณ์และคณะ, 2539) นอกจากนี้พบว่าการได้รับซัลบูตามอลในการรักษาโดยการ

     กินในขนาดประมาณ 0.2-8.8 มิลลิกรัมของน้้ำหนักตัว ในผู้ป่วย 78 รายที่เป็นเด็กอายุ2-8 ปี พบว่าซัลบูตามอลที่กินเข้าไปทำให้เกิดความเป็นพิษได้ หัวใจเต้นเร็วกว่าปกติ มีน้ำตาลในโลหิตสูงกว่าปกติ เกิดอาการกระวนกระวายใจอาเจียนและค่าของโปแตสเซียมในกระแสเลือดมีระดับต่ำ(Wiley et al., 1994 อ้างโดยสมบูรณ์และคณะ, 2539)และมีรายงานในปี2533 ในประเทศสเปน ประชาชนจำนวน 135 คนที่บริโภคตับโคที่มีสารเคลนบูเตอรอลตกค้างอยู่เข้าไป เกิดอาการกล้ามเนื้อสั่นกระตุก หัวใจเต้นเร็ว และบางรายมีอาการเป็นลม นอกจากนี้ยังพบอาการทางจิต

ประสาท อาการปวดหลัง หลังจากการบริโภคตับโคเข้าไปและอาการยังคงอยู่ต่อเนื่องเป็นเวลา 2-3 วัน (ยุพดีและคณะ, 2539)

ข้อกฎหมายที่เกี่ยวข้องด้านการปศุสัตว์

1. พระราชบัญญัติควบคุมคุณภาพอาหารสัตว์ พ.ศ. 2525 และที่แก้ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติควบคุมคุณภาพอาหารสัตว์ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2542 โดยประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ์เรื่อง กำหนดชื่อ ประเภท ชนิดหรือลักษณะของอาหารสัตว์ที่ไม่อนุญาตให้นำเข้าเพื่อขาย และกำหนดชื่อ ประเภท ชนิด ลักษณะ คุณสมบัติและ

ส่วนประกอบของวัตถุที่เติมในอาหารสัตว์ที่ห้ามใช้เป็นส่วนผสมในการผลิตอาหารสัตว์ พ.ศ. 2545 ข้อ 2 ไม่อนุญาตให้นำเข้าเพื่อขายซึ่งอาหารสัตว์ทุกประเภทที่มียา เภสัชเคมีภัณฑ์ เกลือของเภสัชเคมีภัณฑ์ และเภสัชเคมีภัณฑ์กึ่งสำเร็จรูป กลุ่มเบต้าอะโกนิสท์ เป็นส่วนผสมในอาหารสัตว์ ข้อ 3 ห้ามใช้ยาเภสัชเคมีภัณฑ์ เกลือของเภสัชเคมีภัณฑ์และเภสัชเคมีภัณฑ์กึ่งสำเร็จรูป กลุ่มเบต้าอะโกนิสท์ เป็นวัตถุที่เติมในอาหารสัตว์ในการผลิตอาหารสัตว์

2. กฎกระทรวง ว่าด้วยการกำหนดโรคระบาด โรคหรือลักษณะของสัตว์หรือเนื้อสัตว์ที่ไม่เหมาะสมที่จะใช้เนื้อสัตว์นั้นเป็นอาหาร พ.ศ. 2546 ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 120 ตอนที่ 103ก วันที่ 15 ตุลาคม 2546 ข้อ 2 สัตว์ที่เป็นโรค หรือเป็นโรค หรือมีลักษณะดังต่อไปนี้ ให้ถือว่าไม่เหมาะสมที่จะใช้เนื้อสัตว์นั้นตามมาตรา 23 ใน (33) สัตว์ที่มีสารตกค้างกลุ่มเบต้าอะโกนิสท์ ข้อ 3 เนื้อสัตว์ที่เป็นโรคหรือมีลักษณะดังต่อไปนี้ ให้ถือว่าไม่เหมาะสมที่จะใช้เนื้อสัตว์นั้นเป็นอาหารตามมาตรา 24 ใน (9) เนื้อสัตว์ที่มีสารตกค้างกลุ่มเบต้าอะโกนิสท์

ข้อหารือเกี่ยวกับการใช้ Ractopamine

    สำหรับเรื่องการใช้ Ractopamine มติของคณะกรรมาธิการมาตรฐานอาหารระหว่างประเทศ (CodexAlimenttarius Commission) อ้างถึงหนังสือส านักงานคณะกรรมการอาหารและยา ที่ สธ 1010/4/13251 ทางกรมปศุสัตว์ได้พิจารณาและให้ข้อคิดเห็นตามหนังสือเลขที่ กษ 0615/4413 โดยให้ข้อคิดเห็นว่า ในเรื่องการทบทวนประกาศกระทรวงสาธารณสุข ควรให้สอดคล้องกับประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมคุณภาพอาหารสัตว์ พ.ศ. 2525 ที่ห้ามใช้สารกลุ่มเบต้าอะโกนิสต์ผสมลงในอาหารสัตว์ และกฎกระทรวงว่าด้วยการกำหนดโรคระบาดสัตว์ โรคหรือลักษณะของสัตว์หรือเนื้อสัตว์ที่ไม่เหมาะสมที่จะใช้เนื้อสัตว์นั้นเป็นอาหารพ.ศ. 2546 ภายใต้พระราชบัญญัติควบคุมการฆ่าสัตว์และจำหน่ายเนื้อสัตว์ พ.ศ. 2535 ซึ่งกำหนดให้สัตว์และเนื้อสัตว์ที่มีสารตกค้างกลุ่มเบต้าอะโกนิสต์ไม่เหมาะสมที่จะนำมาใช้เป็นอาหาร เพื่อป้องกันความเสี่ยงจากการลักลอบใช้สารดังกล่าว ซึ่งยังไม่มีข้อมูลการก าหนดระดับสารตกค้างในเครื่องในจากสัตว์ที่เป็นที่ยอมรับระหว่างประเทศ ในขณะที่ผู้บริโภคชาวไทยบริโภคเครื่องในทุกชนิด และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการใช้สาร Ractopamine ได้แก่ สมาคมผู้ผลิตอาหารสัตว์ไทยและสมาคมผู้เลี้ยงสุกรแห่งชาติ ได้มีหนังสือถึงกรมปศุสัตว์ ว่าไม่เห็นด้วยกับการอนุญาตให้ใช้สารดังกล่าวในประเทศไทยและเห็นชอบให้ดำเนินการตามแนวปฏิบัติของกรมปศุสัตว์ ส่วนเรื่องการทบทวนประกาศกระทรวงสาธารณสุขสำหรับผลิตภัณฑ์อาหารนำเข้าจากสุกร ให้ข้อคิดเห็นว่า ควรกำหนดมาตรฐานห้ามตรวจพบในเครื่องในชนิดอื่นซึ่ง Codex ยังไม่มีการกำหนดมาตรฐาน และห้ามตรวจพบในสินค้าอาหารที่มาจากสัตว์ที่ผลิตในประเทศไทย 

    เพื่อประโยชน์ในการกำหนดมาตรการคุ้มครองผู้บริโภคในประเทศ และสนับสนุนการส่งออก ซึ่งจะทำให้มาตรฐานสินค้าอาหารที่ผลิตจากประเทศไทยยังคงทัดเทียมกับต่างประเทศ เช่น สหภาพยุโรป ทั้งนี้คณะผู้เชี่ยวชาญJECFA ได้พิจารณาข้อมูลเอกสารการศึกษาสารตกค้างในสุกรของสาธารณรัฐประชาชนจีนแล้ว พบว่าหากให้ผู้บริโภครับประทานปอดปริมาณ 300 กรัมต่อวัน แทนการรับประทานตับและไต ผู้บริโภคจะได้รับสารตกค้างเกินค่ามาตรฐานความปลอดภัย (ADI: Acceptable Daily Intake) ทั้งนี้ worse case scenario ที่ JECFA ใช้ในปัจจุบันสำหรับการบริโภคเนื้อสัตว์ที่มีสารตกค้างจากยาสัตว์ในหนึ่งวัน คือ รับประทานกล้ามเนื้อ 300 กรัม ตับ 100 กรัม ไต 50 กรัมและไขมัน 50 กรัม เนื่องจากผู้ผลิตยาไม่ส่งข้อมูลสารตกค้างในเนื้อเยื่อชนิดอื่นให้ JECFA พิจารณา และยังไม่มีเกณฑ์ในการประเมินความเสี่ยงจากการบริโภคที่คลอบคลุมถึงเครื่องในชนิดอื่น อีกทั้งยาส่วนใหญ่จะอนุญาตให้ใช้เพื่อการป้องกันรักษาโรคไม่ได้ใช้กับสัตว์ทั่วไปเพื่อปรับปรุงคุณภาพซากเหมือน Ractopamine โดยขนาดการใช้ในการศึกษาเพื่อกำหนดระดับความปลอดภัยจากยาสัตว์ตกค้างจะใช้ที่ระดับ 1 เท่าครึ่ง ของ maximum dose (ในขณะที่ข้อมูลสารตกค้างในปอดจากการศึกษาของสาธารณรัฐประชาชนจีนให้ยาตาม maximum dose เท่านั้น) (สำนักพัฒนาระบบและรับรองมาตรฐานสินค้าปศุสัตว์, 2556 ) 

ข้อแนะนำในการเลือกซื้อเนื้อสุกร

    เนื้อสุกรที่ดีจะมีสีชมพูปนแดงเรื่อๆ นุ่ม ผิวเป็นมัน เนื้อแน่น ไม่มีกลิ่นเหม็นเน่าหรือมีสีเขียวและส่วนที่เป็นมันแข็งควรเป็นสีขาวขุ่น ควรเลือกซื้อเนื้อสุกรจากแหล่งที่เชื่อถือได้ หรือได้รับการรับรองจากกรมปศุสัตว์ กรณีซื้อเนื้อสุกรแช่เย็น ควรสังเกตวันที่ผลิตบนบรรจุภัณฑ์ ซึ่งไม่ควรเกิน 3 วัน นับจากวันผลิตจนถึงวันที่ซื้อ ไม่ควรเลือกซื้อเนื้อสุกรที่มีสีแดงเกินไปและมีไขมันบาง เพราะมีความเป็นไปได้สูงที่จะปนเปื้อนสารเร่งเนื้อแดง เนื้อสุกรที่ปนเปื้อนสารเร่งเนื้อแดงถ้าหั่นและปล่อยทิ้งไว้เนื้อสุกรจะมีลักษณะแห้ง ส่วนเนื้อสุกรปกติเมื่อหั่นทิ้งไว้จะพบน้ำซึมออกมาบริเวณผิวส่วนของสามชั้น เนื้อสุกรปกติจะมีเนื้อแดง 2 ส่วนต่อมัน 1 ส่วน (33%) แต่สำหรับเนื้อสุกรที่มีการใช้สารเร่งเนื้อแดงจะมีปริมาณเนื้อแดงสูงถึง 3 ส่วนต่อมัน 1 ส่วน (25%) นั่นคือมีเนื้อแดงมากกว่ามัน (กรมปศุสัตว์, 2554)